Jeśli spotkacie ludzi najbardziej przyjacielskich, jakich tylko potraficie sobie wyobrazić, otwartych i serdecznych, prawdziwie bajecznych… I jeśli spotkacie lidera grupy pełnego natchnienia, wyrozumiałości, czułości i dobroci, jakiej nigdy nie doświadczyliście… I kiedy cel grupy jest czymś, czego sobie nigdy nie wyobrażaliście… I kiedy to wszystko wydaje się zbyt piękne, by mogło być prawdziwe, to najprawdopodobniej jest zbyt piękne, by mogło być prawdziwe. Te grupy szukają ludzi inteligentnych, mających ideały, intelektualnie i duchowo ciekawych… Nie porzucajcie tego, kim jesteście, nie porzucajcie tego, co robicie, w co wierzycie…
Kryzys rodziny i dotychczasowych autorytetów prowadzi do niezaspokojenia podstawowych potrzeb dzieci i młodzieży, takich jak miłość, bezpieczeństwo, szacunek, wsparcie, akceptacja. Powoduje to, że poszukują ich w innych wspólnotach, do których w większości zaliczają się sekty. Młodzi ludzie coraz częściej spotykają się z różnorodnością tzw. „nowych religii”; odwracając się od Boga, dają się kierować liderom różnych sekt, tracąc zarazem umiejętność racjonalnej oceny swojej sytuacji. W trudnych chwilach poszukują sensu i celu swojego życia. Sekta wykorzystując okresy słabości młodego człowieka, stara się dać mu odpowiedzi na jego trudne pytania, podnosi jego poczucie własnej wartości, zaspokaja potrzeby materialne i finansowe, kosztem utraty prywatności i samodzielnego decydowaniu o własnym życiu. W ten sposób młody człowiek traci samego siebie, często nawet na zawsze…
„Sekta (CULT) –jest to grupa ludzi, która posiada strukturę typu piramidowego i autorytarne kierownictwo. Charakterystyczne dla niej jest nauczanie i przewodnictwo pochodzące od osoby lub osób znajdujących się na szczycie tej hierarchii. Grupa tego typu zazwyczaj uzurpuje sobie prawo do posiadania wiedzy na temat jedynej drogi do Boga, Nirwany, Raju, Ostatecznej Rzeczywistości, Pełnego potencjału, Drogi do szczęścia itd. Celem takiego oddziaływania jest uzyskanie pełnego panowania nad swoimi członkami i zatrzymanie ich na stałe wewnątrz grupy”1. Używane są również pokrewne terminy takiej jak: religijny, nowy ruch religijny, grupa wyznaniowa, grupa religijna i pojęcie szersze –grupa kultowa. Natomiast w polskim prawie używa się określenia związek wyznaniowy.
Sekty w szkole!
Szkoła podejmuje działania wychowawcze i edukacyjne skierowane na kształtowanie wiedzy, osobowości i życia uczniów. Działania te mogą być również nadużywane do manipulowania młodym człowiekiem. Jest to wykorzystywane przez sekty, które dążą do całkowitego podporządkowania dzieci i młodzieży szkolnej. Istnieje wiele sposobów wpływu sekty na uczniów, m.in. zupełna krytyka tradycyjnego systemu szkolnego i proponowanie własnego szkolnictwa. Jest to coraz łatwiejsze, ponieważ w czasach swobody zakładania szkół wyznaniowych, sekty są właścicielami lub sponsorami placówek oświatowych. Dużo łatwiejszym sposobem dotarcia do szkoły jest posiadanie swoich przedstawicieli w zbiorowości uczniów, w czym zdecydowanie pomagają liczne kontakty koleżeńskie, które ułatwiają agitację nowych członków sekty. Dociera ona również bezpośrednio do uczniów poprzez organizowanie różnego typu warsztatów teatralnych, grup relaksacyjnych, zajęć plastycznych i językowych, kursów sztuk walki. Sekcie udaje się również wejść do szkoły na zajęcia edukacyjne pod fałszywą nazwą fundacji lub stowarzyszenia, które składa ofertę edukacyjną w postaci zajęć i warsztatów tematycznych. Bez kontroli ich treści może okazać się, że są one bezpośrednią indoktrynacją. Na codzienny kontakt z dzieckiem może też pozwolić bezinteresowne prowadzenie na terenie szkoły bezpłatnych świetlic, stołówek, sklepików szkolnych przez bliżej nieokreślone organizacje. Bardzo często sekty chcą „wejść” do danej szkoły poprzez pracujących w niej nauczycieli, proponując im nowe, ciekawsze zajęcia oraz wprowadzają ich do swojej grupy. Z kolei nauczyciele mogą swoje „nowe” poglądy przekazywać uczniom. Ponadto sekty bardzo często dążą do wynajęcia od szkoły pomieszczenia, w celu prowadzenia w tym miejscu spotkań grupowych. Zazwyczaj sekta proponuje atrakcyjną opłatę za wynajem, która często obejmuje też zgodę na podawanie adresu szkoły na wizytówkach sekty. Sprawia to, że prowadzone przez nią zajęcia są bardziej wiarygodne, a potencjalni kandydaci są zazwyczaj przekonani o tym, że to szkoła je organizuje i prowadzi, co obniża poziom ostrożności podejmowaniu decyzji o tym, czy dziecko wysłać na tego typu zajęcia czy też nie. Dlatego władze szkolne powinny podejmować wszelkie działania zabezpieczające dzieci i młodzież przed destrukcyjnym działaniem sekty.
Główne przyczyny przyłączania się do grupy kultowej:
1) uwarunkowania osobowościowe–potrzeba przynależności w sytuacji kryzysu rodziny czy lokalnego środowiska, potrzeba poszukiwania odpowiedzi na trudne pytania, zwłaszcza w momencie odrzucenia wiary, poszukiwanie duchowego kierownictwa w dobie kryzysu autorytetów, potrzeba zaangażowania się w wyższy cel, chęć bycia rozpoznawanym,
2) uwarunkowania środowiskowe–procesy modernizacyjne, patologie społeczne, rozbicie więzi międzyludzkich, ciągły nacisk i presja na odnoszenie sukcesów, kryzys Kościoła i religii, kryzys rodziny,
3) uwarunkowania sytuacyjne– kryzysowe, charakteryzujące się dużym nasileniem stresu, m.in. śmierć kogoś bliskiego, zawód miłosny, ciężka choroba, życiowa porażka, czy też inne nieprzewidziane wydarzenie.
Cechy charakterystyczne grup kultowych, po których możemy je rozpoznać:
1. Pierwsze spotkanie z grupą wywiera na człowieku ogromne wrażenie, pokazuje zupełnie odmienny światopogląd, który potrafi wytłumaczyć każdy problem, a dodatkowo opiera się na prostych zasadach.
2. Na czele grupy stoi mistrz, który jako jedyny posiada boską moc i zna całą prawdę o świecie.
3. Grupa kultowa odróżnia się od innych osób poprzez ubiór, specyficzne słownictwo, określony sposób odżywiania, ograniczenie kontaktów z szerszym środowiskiem.
4. Grupa stanowi elitę, pozostała cześć ludzkości jest nieuleczalnie chora, może wyzdrowieć pod warunkiem przystąpienia do grupy.
5. Odrzuca klasyczną naukę i myślenie racjonalne, nauka członków grupy jest traktowana jako jedyna prawdziwa wiedza.
6. Grupa kultowa chce, aby nowy członek zerwał swoje dotychczasowe kontakty, ponieważ są one przeszkodą na drodze do pełnego rozwoju duchowego.
7. Żąda bezwarunkowego przestrzegania ustanowionych reguł i dyscypliny.
8. Wypełnia cały czas grupy, np. poprzez werbowanie nowych członków, medytacje, kursy, rozdawanie ulotek prezentujących wspólnotę.
9. Grupa traktuje siebie jako prawdziwą rodzinę, krytyka z zewnątrz jest uznawana za dowód słuszności jej poglądów.
10. Sekta tłumaczy wszelkie niepowodzenia jednostki jako skutek jej niedostatecznego zaangażowania i braku silnej wiary.
W jaki sposób grupa kultowa werbuje nowych członków?
1. Za pośrednictwem bliskich osób np. krewnych czy sympatii, które są członkami grupy.
2. Poprzez nieznajomych, którzy starają się zaprzyjaźnić z daną osobą (przeważnie jest to osoba płci przeciwnej).
3. Za pośrednictwem spotkań organizowanych przez grupę np. projekcja filmu, kursy językowe, grupy dyskusyjne.
4. Oferują pomoc, bardzo często bezpłatną, podkreślają żeby nie podejmować pochopnie decyzji, jednocześnie zachęcają do zaangażowania się w działalność grupy.
5. Rozdają ulotki, rozwieszają plakaty, dają ogłoszenia w prasie.
6. Próbują uzyskać osobiste informacje o osobie, żeby jak najszybciej poznać jej słabości i wiedzieć w jaki sposób i za pomocą jakich środków stosować manipulację.
7. Podkreślają negatywne aspekty świata, zapewniając że grupa może wybawić osobę od wszelkich problemów.
8. Powołują się na autorytet Biblii i Kościoła, interpretując jego nauki w sposób „przydatny” dla ideologii grupy.
Przynależność do różnego typu grup kultowych jest związana z wieloma konsekwencjami. Są one w sposób jednoznaczny zależne od wielu czynników takich jak: rodzaj grupy kultowej, czas przebywania człowieka pod „opieką” grupy, jego indywidualne predyspozycje psychiczne, wpływ środowiska zamieszkania. „Destrukcyjna działalność dotyczy kilku wymiarów: osoby, rodziny i społeczeństwa. W osobie – widzimy destrukcję psychiki i utraty zdrowia, np. ktoś po wystąpieniu z sekty ma bardzo silne zaburzenia psychiczne, zaburzenia świadomości, obsesje, depresje, myśli i próby samobójcze”2. Literatura przedmiotu z zakresu grup kultowych pozwala na wyodrębnienie zagrożeń dla człowieka w zakresie trzech sfer: psychiczno-duchowej, fizycznej oraz społecznej.
1. Konsekwencje psychiczno-duchowe
Związane są przede wszystkim z manipulacją umysłową człowieka, co w konsekwencji prowadzi do jego psychicznego wyniszczenia, jak również jego rodziny i całego otoczenia. Grupa kultowa chce, aby człowiek zerwał dotychczasowe stosunki społeczne, żąda od niego totalnego przestrzegania ustanowionych przez siebie reguł, ingeruje w jego życie. Objawia się to zmianami w zakresie myślenia, samodzielnej krytyki, czy wolnej woli. Grupa kultowa poprzez odwoływanie się do wyższych wartości może doprowadzić człowieka do odrzucenia jego norm etycznych i moralnych. Techniki stosowane w grupach kultowych podkreślają wymiar magiczny danej grupy, co wpływa na przyjęcie jej zasad, zastąpienie dotychczas wyznawanej wiary przez ideologię grupy, jak również kreowanie fałszywego obrazu Boga. Warte podkreślenia są zmiany osobowościowe, szczególnie u osób, które są byłymi uczestnikami sekt. Przejawiają się one m.in. w: nieumiejętnością samodzielnego myślenia, zaniku możliwości rozpoznawania dobra i zła. Najpoważniejszym zagrożeniem jest tzw. „syndrom indoktrynacji”. Do jego istotnych cech zalicza się m.in.: brak możliwości prowadzenia swobodnej rozmowy, bezkrytyczne cytowanie słów mistrza, trudność w koncentracji i niepodzielność uwagi, zaburzenia w zakresie wolnej woli, uczucie ustawicznego lęku i zagrożenia3.
Poważną konsekwencją psychiczną jest utrata wiary w sensie religijnym. Sekta może ją ukierunkować w odmienną stronę, związać z obiektem kultu (w satanizmie z Szatanem), może też prowadzić w stronę fanatyzmu religijnego. Grupa kultowa często buduje posłuszeństwo człowieka na podstawie poczucia winy czy też różnych form medytacji. Liderzy grup kultowych dążą też do zmiany tożsamości u adepta, aby nowy członek grupy wyzbył się niezależnego myślenia, własnego świata wyobraźni, czy systemu wartości poprzez korygowanie jego świadomości. Tłumi się jego emocje i pragnienia, przez co staje się coraz bardziej niewrażliwy na otaczającą go rzeczywistość.
2. Konsekwencje społeczne
Przejawiają się one głównie poprzez izolację od życia społecznego i kulturowego, obojętność wobec innych ludzi, ich przedmiotowe traktowanie. Poprzez różnego typu manipulacje grupa kultowa doprowadza człowieka do automatycznej dyspozycyjności, natomiast działania na rzecz całego społeczeństwa są nie do zaakceptowania przez członków grupy. Antyspołeczne nastawienie grup kultowych ma swoje dwa źródła:
a) Założenia doktrynalne grupy kultowej, m.in.: przekonanie o własnej wyjątkowości i niepowtarzalności oraz o byciu wybranym przez obiekt kultu, dualistyczne podejście wobec świata, mit wroga, katastrofizm.
b) Patologiczna struktura grupy – m.in. niekwestionowany autorytet lidera. Jedyną nauką możliwą do zaakceptowania jest ideologia grupy kultowej.
Tworzy ona zamkniętą przestrzeń, izolując się od zewnętrznego świata, który jawi się jako wrogi i niepożądany, przez co dana osoba nie nawiązuje kontaktów społecznych poza obszarem grupy. Ponadto wiele grup kultowych, aby pokazać swój sprzeciw wobec świata społecznego, wchodzi w konflikt z prawem, m.in. sataniści, którzy są znani z dewastacji cmentarzy, jak również z rytualnych morderstw zwierząt.
Najbardziej istotne jest jednak rozbicie więzi rodzinnych. Lider grupy chcąc zapewnić sobie całkowitą kontrolę nad jej członkami, dąży do zniszczenia biologicznej więzi między dziećmi a rodzicami. W przypadku małżeństwa dąży do zwalczenia miłości małżeńskiej, nauczenia wzajemnego donosicielstwa. B. Fillaire cytuje dyspozycje wydawane członkom grupy przez lidera Kościoła S.M. Moona: „Rozkazałem wszystkim pobłogosławionym małżeństwom, aby opuściły swoje rodziny. Każda matka musiała nauczyć się traktować swoje dziecko jak wroga”4. Dodatkowo stosowane są praktyki bicia dzieci na polecenie guru grupy, czy też zmuszanie ich do prostytucji lub sutenerstwa.
Członkowie grup kultowych nie podejmują działań związanych z rozwojem środowiska, z którego pochodzą. W ich ideologii bardzo często jest zawarta wrogość wobec państwa, które może być źródłem zagrożenia dla ich funkcjonowania. Odrzucają szacunek dla symboli narodowych, uczestnictwo w wyborach, czy też pomoc społeczną. Często członkowie grupy mają zakaz czytania gazet, oglądania telewizji czy słuchania radia. Niektórzy liderzy celowo chcą się włączyć aktywnie w sferę polityki i nawiązać kontakty ze znanymi politykami, aby móc w różnym stopniu wywierać wpływ na sprawy w wymiarze regionalnym jak i całego państwa.
3. Konsekwencje fizyczne
Najważniejszą kwestią w tym zakresie są praktyki grupy kultowej (m.in. tańce, medytacje, mantra), które początkowo są atrakcyjne, ale z biegiem czasu mogą prowadzić do uzależnień. Członkowie grup są zmuszani do wielogodzinnej pracy, ograniczania ilości snu, niewłaściwie się odżywiają. Często występują takie choroby jak: AIDS, gruźlica, żółtaczka, anoreksja, jednak w wielu przypadkach wyznawcom odmawia się leczenia w imię wyznawanej ideologii. Natomiast liderzy tłumaczą choroby zbyt słabym zaangażowaniem się członków w sprawy grupy, choroba jest dla nich karą za nieodpowiednie wykonywanie swoich obowiązków. Destrukcja fizyczna człowieka jest etapem wstępnym do jego całkowitego zniewolenia.
Wpływ sekty na młodego człowieka jest ogromnie destrukcyjny i prowadzi do jego całkowitego upadku. Dlatego też każdy nauczyciel i wychowawca powinien uwzględnić w swojej pracy niebezpieczeństwo wpływu sekty na jego uczniów i wychowanków, jednocześnie starając się nawiązać kontakt z ich rodzicami, organizacjami społecznymi i Kościołem, aby razem podjąć działania zmierzające do ochrony naszych dzieci.
Ilona Gołębiewska
NOTKA:
Ilona Gołębiewska – Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Katedra Edukacji i Kultury
Przypisy:
1. Definicja Stowarzyszenia Effatha; http://www.effatha.org.pl/sekty/ogolne/definicja.htmhttp://www.effatha.org.pl/sekty/ogolne/definicja.htm stan na dzień: 12.09.2010
2. Cz. Cekiera, T. Sołtysiak, Sekty – poszukiwania nowych wartości czy próby likwidowania utrudnień przystosowawczych?[w:] T. Sołtysiak, M. Kowalczyk-Jamnicka, Utrudnienia adaptacyjne młodego pokolenia, Wydawnictwo Uczelniane WSP, Bydgoszcz [rok…], s. 165.
3. W. Śledziński, Lekarz psychiatra wobec zagadnień związanych z oddziaływaniem sekt, [w:] M. Renkielska, Sekty, sekty…, Jedność, Kielce 1997, s. 32-38.
4. Fillaire B., Sekty, Wydawnictwo Książnica, Katowice 1999, s. 41.
